گردشگري در طبيعت (طبيعت گردي)

كي ديگر از الگوهاي فضايي گردشگري شكل گرفته در عصر پسامدرن گردشگري در طبيعت [1] يا طبيعت گردي مي باشد. اين الگوي فضايي در برگيرنده رويكرد گردشگران به محيط طبيعي با انگيزه هاي متفاوتي مي باشد كه گردشگر از سفر به محيط طبيعي يا طبيعت مدنظر دارد. از اين رو گستره فضايي اين الگو ، محيط طبيعي را در بر مي گيرد كه مي تواند به عنوان مثال ساحل ، جنگل ، كوه و نظير اينها باشد. اين الگوي فضايي از گردشگري در برگيرنده گونه هاي متفاوتي از گردشگري مي باشد كه در اين فضا ، تجربه گردشگري كسب مي كنند. اين گونه ها مي تواند شامل اكوتوريسم[2] ، گردشگري دريايي ، گردشگري ورزشي و نظير اينها باشد.

در اين بين نكته مهم ، تمايزي است كه بين گردشگري در طبيعت به عنوان يك الگوي فضايي و اكوتوريسم به عنوان يك گونه از گردشگري وجود دارد. اين در حالي است كه در بيشتر مواقع اين دو مترادف هم محسوب مي شوند و حتي گاهي يكي پنداشته مي شوند.گردشگري در طبيعت يك الگوي فضايي از گردشگري مي باشد و شكل دهنده متني فضايي است كه خوانش آن در پيرامون سفر به نقاط طبيعي با انگيزه هاي متفاوت از سوي گردشگران صورت مي گيرد اين خود در رويكردي واسازانه بر بنيان ساختارهاي متفاوتي از نگرش درون متني يا برون متني قرار دارد كه در راستاي گونه هاي متفاوتي از گردشگري پديدار مي شود. همچنين در بازار جهاني گردشگري ، گردشگري در طبيعت يك بخش كلي محسوب مي شود كه اكوتوريسم جزيي از آن در كنار گردشگري ماجراجويي مي باشد (مجله موج سبز ،4،1380). در واقع اكوتوريسم بخشي در حال گسترش از بازار گردشگري در طبيعت است.به گونه اي كه طبق برآورد « انجمن اكوتوريسم » در سال 1999 ، گردشگري در طبيعت يا طبيعت گردي 20 درصد و اكوتوريسم 7 درصد از بازار مسافرت جهاني را در اختيار دارد(شاهنده،49،1380).از اين رو نمي توان سفر به طبيعت را بدون در نظر گرفتن ويژگي هاي آن ، اكوتوريسم ناميد در حالي كه مي توان اين گونه سفرها را در چارچوب گردشگري در طبيعت به حساب آورد.

علاوه بر آن از نظر تعاريف نيز هيچگاه گردشگري در طبيعت تنها معادل اكوتوريسم نيست. در اينجا تفاوتي را مي توان مشاهده كرد كه مابين انگيزه هاي اين دو وجود دارد . گردشگري در طبيعت يا طبيعت گردي ، مسافرت به محيط هاي طبيعي مي تواند در چارچوب انگيزه هاي متفاوتي باشد كه تنها فضاي طبيعي را مدنظر داشته و انگيزه مربوطه هيچ گونه رابطه مستقيم با محيط طبيعي ندارد و حتي گردشگر نسبت به محيط داراي هيچ حساسيتي نيست. در حالي كه اكوتوريسم بنا به تعريف آن توسط موسسه بين المللي اكوتوريسم در سال 1991 « يك مسافرت مسئولانه به مناطق طبيعي كه محيط زيست را حفظ و زندگي راحت مردم محلي را تثبيت نمايد» تعريف شده است(مجله موج سبز،4،1380).از اين رو اكوتوريسم واجد چهار ويژگي مشخص و بارز مي باشد كه عبارتند از :

1. سفر به يك منطقه طبيعي

2. سفري كه حامي حفاظت از تنوع زيستي باشد

3. سفري كه براي جوامع ميزبان محلي سودمند باشد

4. سفري كه به درك و فهم عميق از طبيعت و محيط زيست رهنمون باشد(شاهنده،49،1380).

اين خود نشان از گرايش اكوتوريسم به سمت حفاظت از طبيعت دارد به بياني ديگر گونه اي از گردشگري طبيعت گرا را به ذهن متبادر مي سازد.از اين رو تعداد سفرهاي كه بتوان به آنها برچسب اكوتوريستي زد بسيار محدود مي باشد و اين با گردشگري در طبيعت كه به عنوان يك الگوي فضايي گردشگري شكل مي گيرد و واجد تنها يك ويژگي از ويژگي هاي اكوتوريسم كه همان سفر به مناطق طبيعي است ، بسيار متفاوت مي باشد.در اين ميان مي توان تفاوت بين گردشگري در طبيعت و اكوتوريسم را تفاوت بين شهرنشيني[3] و شهرگرايي[4] مقايسه كرد كه اولي نشان از جمعيت شهري دارد و ساكنان شهر را مدنظر قرار مي دهد و شهرگرايي ، در برگيرنده مفهوم فرهنگ شهري و برخاسته از مدنيت در فضاي شهري مي باشد. بر اين مبنا گردشگري در طبيعت ، تعداد وفضاي گردشگري در رابطه با مناطق طبيعي در برمي گيرد و اكوتوريسم در برگيرنده مفهومي از فرهنگ گردشگري در حفاظت از محيط زيست را در بردارد.

با توجه به مشخص شدن تمايز مابين گردشگري در طبيعت و اكوتوريسم ، مي توان گردشگري در طبيعت را اينگونه تعريف كرد :

« گردشگري در طبيعت يا طبيعت گردي ، سفر به مناطق طبيعي در رابطه با بهره‏بري گردشگري با انگيزه هاي متفاوت از مناطق طبيعي بوده كه آثار مثبت و منفي را براي آن مناطق در بر دارد». بنا براين تعريف گردشگري در طبيعت يا طبيعت گردي به عنوان يك الگوي فضايي در چند وجه بايد مورد توجه قرار گيرد كه در وهله اول سفر به مناطق طبيعي است و در وهله دوم بهره بري از مناطق طبيعي مدنظر مي باشد و در آخر تاثيراتي كه جريان گردشگري در اين مناطق برجاي مي نهد، داراي اهميت است.
اين در حالي است كه الگوهاي فضايي گردشگري در عصر پسامدرن خود حاصل ساختار شكني گردشگري دوران مدرن مي باشند و در چارچوب گرايش سرمايه داري سازمان نايافته براي ادذغام تمامي فضاها در چرخه سود ، قرار مي گيرند . گردشگري در طبيعت نيز خود در اين چارچوب قرار مي گيرد از اين رو توجه به پايداري به عنوان راهكار مهار سرمايه داري در اين زمينه (همانگونه كه در فصل اول توضيح داده شد) اهميت فراواني دارند بخصوص از آن رو كه در اين الگوي فضايي ، مناطق طبيعي مدنظر مي باشند. هرچند در اين بين اكوتوريسم با توجه به ويژگي هاي خود در زير مجموعه گردشگري پايدار نيز قرار مي گيرد ولي با اين وجود همانگونه كه بيان شد اكوتوريسم تنها بخش كوچكي و يك گونه از گردشگري در الگوي فضايي گردشگري در طبيعت مي باشد.

[1]- Natural Tourism

[2]- Ecotourism

[3]- Urbanization



[4]- Urbanism