۱۳۸۸ دی ۲۱, دوشنبه

خدمات پذيرايي


به آن دسته از واحدهاي اقتصادي كه به منظور برآورده كردن نيازهاي مسافران اعم از خواب و خوراك واستراحت در طول مسافرت و در مقصد سفر ايجاد شده است تأسيسات پذيرايي جهانگردي مي‌گويند. اين تأسيسات براساس موقعيت جغرافيايي،‌ نوع مالكيت، هدف اقتصادي، دورة بهره‌برداري،‌شيوة پذيرايي از جهانگردان و نوع ساختمان و افراد استفاده كننده از آن، به چند گروه زير تقسيم مي‌شوند.
1-    تأسيسات پذيرايي جهانگردي بسته به موقعيت جغرافيايي: تأسيسات پذيرايي ساحلي (پلاژها)، شهري (مهمان سراها،‌اردوگاهها) جنگلي (كلبه‌هاي چوبي).
2-    تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس نوع مالكيت: تأسيسات پذيرايي كه به وسيلة اشخاص و بخش خصوصي ايجاد شده‌اند مانند خانه دوم، تأسيسات پذيرايي كه به وسيلة مؤسسات دولتي يا مشتركاً به وسيلة بخش خصوصي ودولتي ايجاد مي‌شوند مانند مهمان‌سراها،‌ غذاسراها و اردوگاه‌ها.
3-    تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس گروه‌هاي استفاده كننده: غذاسراها و مهمان‌خانه‌ها كه اغلب مورد استفادة اشخاص مسن و ثروتمند قرار مي‌گيرند. يا اردوگاههاي جهانگردي كه اغلب پذيراي جوانان است. و بالاخره اردوهاي تعطيلاتي كه مورد استفادة اطفال و نوجوانان است.
4-    تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس دورة بهره‌برداري:‌تأسيسات پذيرايي يك فصلي مانند پلاژها و خانه‌هاي چادري،‌تأسيسات پذيرايي چند فصلي مانند مهمانسراها،‌ خانه‌هاي جوانان.
5-    تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس نوع و مدت عرضة خدمات:‌ الف) تأسيسات پذيرايي ارائه دهندة غذا مانند غذاسراها،‌قهوه‌خانه‌ها:‌اماكن تفريحي نظير سينماها،‌كاباره‌ها ونقاط تفريحي نظير بوستان‌ها. اين قبيل مؤسسات نوعاً‌خدماتي را براي مدتي كوتاه به جهانگردان يا افراد بومي عرضه مي‌كنند. ب) تأسيسات پذيرايي جهانگردي نظير مهمان‌سراها،‌ شبانه‌روزي‌ها، اردوگاه، خانه جوانان. اين نوع تأسيسات علاوه بر اين كه ممكن است خدماتي نظير آنچه در مؤسسات خدماتي كوتاه مدت به افراد عرضه مي‌شود، ارائه دهنده افراد مي‌توانند به طور موقتي يا طولاني در آن ها اقامت كنند.
6-     تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس نوع بنا: الف) تأسيسات پذيرايي متحرك مانند چادر، كاروان، ب) تأسيسات پذيرايي ثابت مانند مهمان خانه‌، شبانه‌روزي، ويلا.
بخش پذيرايي در گردشگري جنبة حياتي(مركزي) دارد. روند گردشگري به طور مستقيم تحت تأثير حجم اين بخش، نحوة تطبيق آن با تقاضا و كيفيت پذيرايي قرار دارد.بخش پذيرايي مشتمل بر سه خصوصيت است:
فصلي بودن:  فعاليت اقتصادي اين بخش فصلي است كه در ساختار آن انعطاف بسياري وجوددارد.
برنامه ريزي نيروي انساني: اين صنعت كاربر مي‌باشد و مشكلات ناشي از فصلي بودن را افزايش مي‌دهد. در اين مورد برنامه ريزي دقيق  و پيش  بيني شده در اشتغال موقت لازم است.
زوال پذيري : محصولات پذيرايي را نمي‌توان ذخيره كرد. همانند وسايل حمل و نقل، محصولات پذيرايي كه استفاده نشده‌اند، نمي‌توانند براي استفادة آتي ذخيره گردند. به عبارتي عدم بهره برداري گران تمام مي‌شود.
به طور كلي ملزومات مورد نياز فصل پررفت و آمد در فصل كم تردد مورد  استفاده قرار مي‌گيرند. مشكلات صنعت پذيرايي (طراحي، مديريت، تأمين مالي و غيره) در مركز ثقل تحليل اقتصادي گردشگري قرار دارد. كيفيت پذيرايي، مهمان نوازي و خدمات ارائه شده به وسيله كاركنان  و كارآيي عمليات،‌ همگي در موفقيت گردشگري بين المللي مؤثر هستند. از زمان ظهور گردشگري اشكالات بسياري در پذيرايي به وجود آمده است. طبق معيارهايي اين اشكالات طبقه بندي مي‌شوند:
   ·    امكانات پذيرايي موجود يا امكانات پذيرايي جايگزين: هتل ها، خانه‌هاي جانبي و مراكز رفاهي يا مراكز اردويي، كاروان ها و خطوط كشتيراني.
        ·          امكانات پذيرايي فردي يا جمعي: خانه هاي جانبي يا دهكده‌هاي تفريحي
        ·          اماكن انتفاعي و غيرانتفاعي: هتل ها يا اردوهاي رفاهي براي كودكان و گردشگران اجتماعي.
تحليل اقتصادي بخش هتلداري براساس تحليل سرمايه گذاري از راه عرضه امكانات پذيرايي‌(رفاهي) صورت مي‌گيرد، كه عبارت است از:‌سودآوري، استهلاك، قيمت و نوع مشتري. ساير امكانات رفاهي نيز بررسي مي‌شوند، آنها عبارتند از: اماكن استيجاري فصلي، خانه‌هاي جنبي، اردوها،‌ امكانات رفاهي گردشگري اجتماعي و امكانات رفاهي با استفاده از كشتي هاي گردشي و تفريحي.

مدل اكولوژيكي گردشگري

كاربري گردشگري در محيط بسته و باز توسط گردشگران(چه داخلي و چه خارجي) دنبال مي شود. ارزيابي مكان مناسب براي آن دسته از گردشگران كه در محيط ها بسته به سرگرمي مي پردازند تابع مدل اكولوژيكي توسعه شهري است. به عبارت ديگر، معيار انتخاب مكان براي محيط هايي بسته و ساخته شده اي كه اختصاص به تفريحات در فضاي بسته دارد همانند اكولوژيكي توسعه شهري است.
در محيط هاي باز، گردشگران به سرگرمي ها متعددي رو مي آورند كه تمامي اين گونه تفريحات و با سرگرمي ها تحت عنوان تفرج و يا گشت و گذار مطرح مي شوند.
انوع تفرج معمول در ايران و يا جهان از نظر ميزان توسعه مورد نظر براي اجراي تفرج در محيط زيست/ سرزمين باز به دو دسته گروه بندي مي گردند:
1- تفرج متمركز: شامل آن دسته از تفرج هاست كه نياز به توسعه دارند مانند شنا، اسكي، خورگشت ، اردو زدن، دوچرخه راني، و بازديد آثار فرهنگي.
2- تفرج گسترده: شامل آن دسته از تفرجهاست كه نياز به توسعه ندارند، مانند كوه نوردي و شكار، يا به توسعه اندك نياز دارند، مانند ماهيگيري، صحرا گردشي، اسب سواري و تماشاي جانوران در طبيعت.
3- بنابراين مدل اكولوژيكي توريسم براي تفرج متمركز و تفرج گسترده ساخته شده است كه به طور جداگانه ارايه مي گردند.
مدل اكولوژكي تفرج متمركز
طيقه يك
- اقليم آب و هوا: ميانگين دما در فصل استفاده تابستانه و بهار25-21 درجه سانتيگراد. تعداد روزهاي آفتابي در ماه در فصل استفاده بهار و تابستانه بيش از15روز در ماه.
- آب: 20تا150ليتر در روزبراي هر نفر
- جهت جغرافيايي: شرقي(تابستانه) جنوبي(زمستانه)
- بافت خاك: لومي
- شرايط زهكشي خاك: كامل
- حاصلخيزي خاك: متوسط تا خوب
- ساختمان خاك: نيمه تحول يافته تا تحول يافته با دانه بندي متوسط
- عمق خاك:' عميق
- سنگ مادر: گرانيت، تپه هاي ماسهاي(اقليم مرطوب)، روانه هاي بازآلت، آبرفتي (آبرفت اي فلات قاره)
- تراكم درختان: 80تا40درصد
- تركيب گونه اي: بيشتر از تك لپه ايها
طبقه دو
- اقليم و آب و هوا: ميانگين دما در فصل تابستانه و بهار30- 21درجه سانتيگراد. تعداد روزهاي آفتابي در ماه در فصل استفاده بهار و تابستانه بيش از 15-7روز در ماه.
- آب: 40- 12ليتر در روز براي هر نفر
- درصد شيب: 15- 5
- جهت جغرافيايي: شمالي(تابستانه)- غربي(زمستانه)
- بافت خاك: شني، لومي رسي، رسي لومي، لومي رسي
- شرايط زهكشي خاك: فقير تا متوسط
- ساختمان خاك: نيمه تحول يافته با دانه بندي نيمه متوسط تا درشت
- عمق خاك: متوسط تاعميق
- سنگ مادر: ماسه سنگ، سنگ آهك، توفهاي شكافدار، روانه هاي بين چينه اي، شيست، لس، دشتهاي سيلابي، مخروط افكنه و آبرفت هاي دره ساز
- تراكم درختان: 40- 20درصد
- تركيب گونه اي: بيشتر از تك لپه اي ها و دولپه اي ها با تركيب تقريباً برابر
نامناسب:
- آب: كمتر از5 ليتر در روز براي هر نفر
- درصد شيب: بيش از 15 جهت جغرافيايي: جنوبي و غربي( تابستانه و بهاره)، شرقي و شمالي(زمستانه)
- بافت خاك: رسي سنگين- خاك هيدرومرف
- شرايط زهكشي خاك: ناقص
- حاصلخيزي خاك: خيلي فقير
- ساختمان خاك: كم تا زياد
- تراكم درختان: بيش از80درصد
- تركيب گونه اي: درصد بيشتر دولپه ايها يا گياهان خشبي يا بوته اي چوبي و خاردار، يا گياهان كند رشد.

تفرج گسترده
طبقه يك
- اقليم و آب و هوا: همانند تفرج متمركز(طبقه يك)
- آب: 12- 5 در روز براي هر نفر
- درصد شيب: صفرتا25
- شرايط خاك و سنگ: همانند تفرج متمركز طبقه يك(فقط براي پياده روها و مالروها اهميت دارد و در غير اين صورت پارامتر خاك چندان اهميتي براي اجراي تفرج گسترده ندارد).
- ساير پارامترها: چندان اهميتي ندارند.
طبقه دو
- اقليم و آب و هوا: همانند تفرج متمركز(طبقه2)
- آب: حدود5ليتر
- درصد شيب:25 تا 50
- شرايط خاك سنگ: همانند تفرج متمركز طبقه دو( فقط براي پياده روه و مالروها اهميت دارد. در غير اينصورت پارامتر خاك چندان اهميتي براي اجراي تفرج گسترده ندارد.)
- ساير پارامترها: چندان اهميتي ندارند.
نامناسب:
- درصد شيب: بيش از 50درصد(به استثناي كوهنوردي)
- براي ارزيابي توان اكولوژيكي محيط زيست براي توريسم، تمامي پارامترها ياد شده درمدل اكولوژيكي هموزن نيستند اولويت پارامترها بر حسب اهميت به ترتيب عبارت است از:
شيب 2- سنگ و خاك 3- جهت جغرافيايي 4- آب 5- گياه 6- اقليم و آب و هوا.

۱۳۸۸ دی ۱۵, سه‌شنبه

گردشگری به عنوان يك پديده جغرافيايي


بايد اذعان داشت كه مطالعات گردشگري سابقه چنداني در پژوهش هاي جغرافيايي نداشته و در اوايل قرن حاضر با گسترش گردشگری و تبديل به يك پديده انبوه كه منجر به دگرگوني‌هايي در محيط‌هاي طبيعي، فعاليت هاي اقتصادي و ساختارهاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي شكل گرفته و رونق يافته است. در واقع مسافرت از يك مبدا به يك مقصد يا مقاصد جغرافيايي از خصوصيات و شكل ذاتي گردشگري مي‌باشد كه منجر به تغييرات در محيط طبيعي و به نوبه خود پيدايش محيط‌هاي جغرافيايي و چشم‌اندازهاي گردشگری در مقصدها مي‌گردد. شدت و ضعف فعاليت هاي گردشگري به طور نسبي متأثر از حوزه‌هاي فعاليتي و امكانات و توانمنديهاي موجود در آن ( جاذبه‌هاي گردشگري ) است. از اين رو همان گونه كه مكان هاي زيستي ـ محيطي هر كدام داراي خصوصيات و ويژگي هاي منطقه‌اي خاص خود هستند( اعم از شكل ظاهري و چشم انداز مكان ها، تصوير سواحل جذاب، فرهنگ هاي زيباي محلي، چشم اندازهاي جاذب يك شهر و نظاير آن )، هر يك به نوبه خود حوزه‌هاي متنوع گردشگري را به وجود مي‌آورند كه ويژگي هاي هر كدام منحصر بوده و از حوزه‌اي به حوزه ديگر متفاوت است.
استراحت و اوقات فراغت از كار، يكي از نقش‌هاي اساسي انسان است و انسان براي انجام آن نيازمند فضا و مكان جغرافيايي است . فضا و مكان جغرافيايي تحت تأثير اين نقش انسان دستخوش تغيير و دگرگوني مي‌شود و بدين ترتيب با اجراي چنين نقش رابطه مستقيمي بين انسان و محيط پيرامون آن برقرار مي‌گردد. كه منجر به پيدايش پديده‌هاي گوناگوني مي‌شود و مطالعه پديده‌هاي ناشي از روابط انسان محور اصلي مفهوم جغرافيايي انسان را تشكيل مي‌دهد.
به عبارتی ديگر امروزه جغرافيدانان گردشگري را به عنوان يكي از پديده‌هاي مهم نقش انسان كه باعث دگرگوني هايي در ساختار اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و مكان ها مي‌شود و چشم اندازها و فضاي جغرافيايي ويژه‌اي را خلق كرده مورد توجه قرار داده و با برنامه‌ريزي به برقراري رابطه‌اي منطقي با محيط مي‌پردازند. به عبارتي ديگر ارتباط علمي و كاركردي ميان جغرافيا و فعاليت هاي گردشگري از آنجا ناشي مي‌شود كه گردشگري فعاليتي است كه در بستر مكان شكل گرفته و در بستر آن تداوم و نقش مي‌يابد.