به آن دسته از واحدهاي اقتصادي كه به منظور برآورده كردن نيازهاي مسافران اعم از خواب و خوراك واستراحت در طول مسافرت و در مقصد سفر ايجاد شده است تأسيسات پذيرايي جهانگردي مي‌گويند. اين تأسيسات براساس موقعيت جغرافيايي، نوع مالكيت، هدف اقتصادي، دورة بهره‌برداري،شيوة پذيرايي از جهانگردان و نوع ساختمان و افراد استفاده كننده از آن، به چند گروه زير تقسيم مي‌شوند.
1- تأسيسات پذيرايي جهانگردي بسته به موقعيت جغرافيايي: تأسيسات پذيرايي ساحلي (پلاژها)، شهري (مهمان سراها،اردوگاهها) جنگلي (كلبه‌هاي چوبي).
2- تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس نوع مالكيت: تأسيسات پذيرايي كه به وسيلة اشخاص و بخش خصوصي ايجاد شده‌اند مانند خانه دوم، تأسيسات پذيرايي كه به وسيلة مؤسسات دولتي يا مشتركاً به وسيلة بخش خصوصي ودولتي ايجاد مي‌شوند مانند مهمانسراها، غذاسراها و اردوگاهها.
3- تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس گروه‌هاي استفاده كننده: غذاسراها و مهمان‌خانه‌ها كه اغلب مورد استفادة اشخاص مسن و ثروتمند قرار مي‌گيرند. يا اردوگاههاي جهانگردي كه اغلب پذيراي جوانان است. و بالاخره اردوهاي تعطيلاتي كه مورد استفادة اطفال و نوجوانان است.
4- تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس دورة بهره‌برداري:تأسيسات پذيرايي يك فصلي مانند پلاژها و خانه‌هاي چادري،تأسيسات پذيرايي چند فصلي مانند مهمانسراها، خانه‌هاي جوانان.
5- تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس نوع و مدت عرضة خدمات: الف) تأسيسات پذيرايي ارائه دهندة غذا مانند غذاسراها،قهوه‌خانه‌ها:اماكن تفريحي نظير سينماها،كاباره‌ها ونقاط تفريحي نظير بوستان‌ها. اين قبيل مؤسسات نوعاً‌خدماتي را براي مدتي كوتاه به جهانگردان يا افراد بومي عرضه مي‌كنند. ب) تأسيسات پذيرايي جهانگردي نظير مهمانسراها، شبانه‌روزي‌ها، اردوگاه، خانه جوانان. اين نوع تأسيسات علاوه بر اين كه ممكن است خدماتي نظير آنچه در مؤسسات خدماتي كوتاه مدت به افراد عرضه مي‌شود، ارائه دهنده افراد مي‌توانند به طور موقتي يا طولاني در آن ها اقامت كنند.
6- تأسيسات پذيرايي جهانگردي براساس نوع بنا: الف) تأسيسات پذيرايي متحرك مانند چادر، كاروان، ب) تأسيسات پذيرايي ثابت مانند مهمان خانه، شبانه‌روزي، ويلا.
بخش پذيرايي در گردشگري جنبة حياتي(مركزي) دارد. روند گردشگري به طور مستقيم تحت تأثير حجم اين بخش، نحوة تطبيق آن با تقاضا و كيفيت پذيرايي قرار دارد.بخش پذيرايي مشتمل بر سه خصوصيت است:
فصلي بودن: فعاليت اقتصادي اين بخش فصلي است كه در ساختار آن انعطاف بسياري وجوددارد.
برنامه ريزي نيروي انساني: اين صنعت كاربر مي‌باشد و مشكلات ناشي از فصلي بودن را افزايش مي‌دهد. در اين مورد برنامه ريزي دقيق و پيش بيني شده در اشتغال موقت لازم است.
زوال پذيري : محصولات پذيرايي را نمي‌توان ذخيره كرد. همانند وسايل حمل و نقل، محصولات پذيرايي كه استفاده نشده‌اند، نمي‌توانند براي استفادة آتي ذخيره گردند. به عبارتي عدم بهره برداري گران تمام مي‌شود.
به طور كلي ملزومات مورد نياز فصل پررفت و آمد در فصل كم تردد مورد استفاده قرار مي‌گيرند. مشكلات صنعت پذيرايي (طراحي، مديريت، تأمين مالي و غيره) در مركز ثقل تحليل اقتصادي گردشگري قرار دارد. كيفيت پذيرايي، مهمان نوازي و خدمات ارائه شده به وسيله كاركنان و كارآيي عمليات، همگي در موفقيت گردشگري بين المللي مؤثر هستند. از زمان ظهور گردشگري اشكالات بسياري در پذيرايي به وجود آمده است. طبق معيارهايي اين اشكالات طبقه بندي مي‌شوند:
· امكانات پذيرايي موجود يا امكانات پذيرايي جايگزين: هتل ها، خانه‌هاي جانبي و مراكز رفاهي يا مراكز اردويي، كاروان ها و خطوط كشتيراني.
· امكانات پذيرايي فردي يا جمعي: خانه هاي جانبي يا دهكده‌هاي تفريحي
· اماكن انتفاعي و غيرانتفاعي: هتل ها يا اردوهاي رفاهي براي كودكان و گردشگران اجتماعي.
تحليل اقتصادي بخش هتلداري براساس تحليل سرمايه گذاري از راه عرضه امكانات پذيرايي(رفاهي) صورت مي‌گيرد، كه عبارت است از:سودآوري، استهلاك، قيمت و نوع مشتري. ساير امكانات رفاهي نيز بررسي مي‌شوند، آنها عبارتند از: اماكن استيجاري فصلي، خانه‌هاي جنبي، اردوها، امكانات رفاهي گردشگري اجتماعي و امكانات رفاهي با استفاده از كشتي هاي گردشي و تفريحي.
